روکش سیم و کابل برق در راستای محافظت از آن اهمیت به سزایی دارد و هادی‌های الکتریکی را در مقابل اتفاقاتی مانند فشار، کشش، حرارت بالا و تأثیرات مغناطیسی ایمن می‌کنند. روکش مورد نیاز برای هر سیم با توجه به نوع مخاطراتی که در محل استفاده از آن وجود دارد، متفاوت است. به همین دلیل انواع روکش سیم برق با جنس، ضخامت و رنگ‌های متفاوت در بازار یافت می‌شود. در این مقاله در مورد انواع روکش کابل برق صحبت می‌کنیم تا در انتخاب و استفاده از آنها دچار اشتباه نشویم.
روکشPVC
استفاده از مواد پلیمری در صنعت برق و ساخت روکش سیم بسیار گسترده است. این پلیمرها در دو دسته اصلی ترموپلاستیک‌ها و ترموست‌ها قرار می‌گیرند.
ویژگی اصلی ترموپلاست‌ها نرم شدن با حرارت است. پلی وینیل کلراید یا PVC به عنوان رایج‌ترین پلیمری که در تهیه روکش پلاستیکی سیم برق استفاده می‌شود در دسته‌ی ترموپلاست‌ها قرار دارد.
روکش‌هایی که از جنس PVC ساخته می‌شوند در امور پرکاربرد و کم‌ولتاژ مثل سیم‌کشی ساختمان و خودرو استفاده می‌شوند و برای کابل‌های با فشار متوسط و قوی مناسب نیستند. قیمت پایین این روکش‌ها و عدم هدایت الکتریسیته، در کنار مقاومت نسبی در برابر اشتعال از مهمترین نقاط قوت این نوع روکش است. تخریب در برابر نور آفتاب، مقاومت کم در مقابل خمش و عمر محدود هم از نقاط ضعف روکش سیم PVC است. کابل‌های PVC در بازار با نام‌های کابل ترموپلاستیک یا کابل پروتودور به فروش می‌رسند. پیش‌تر در زیتون کابل در مقاله کابل PVC چیست؟ به صورت کامل درباره این نوع کابل سخن گفتیم، پیشنهاد می‌شود برای آشنایی بیشتر با این نوع کابل به این مقاله مراجعه کنید.
روکش پلی اتیلن (PE)
پلی اتیلن یک پلیمر نیمه کریستالی است که در انواع مختلفی مثل پلی اتیلن با وزن مخصوص پایین، متوسط، بالا و پلی اتیلن اسفنجی تولید می‌شود. قیمت کم، مقاومت در برابر ضربه و مقاومت شیمیایی بالا از خواص اصلی این ماده است. این ماده همچنین از نظر حلالیت، در دمای اتاق نامحلول محسوب می‌شود. ویژگی دیگر آن این هست که به راحتی اکسید نمی‌شود و تنها در برابر اشعه UV و یا حرارت بالا، اکسید می‌شود.
از پلی اتیلن با وزن مخصوص پایین در کابل‌های مخابراتی یا کابل برق استفاده نمی‌شود ولی پلی اتیلن با وزن مخصوص متوسط یا بالا در کابل‌های مخابراتی استفاده می‌شود. پلی اتیلن اسفنجی هم برای روکش کابل‌های کواکسیال کاربرد دارد. روکش‌های پلی‌اتیلن بیشترین کاربرد را در سیم‌کشی داخلی ساختمان‌ها و کابل‌های مخابراتی دارند و سطح عملکرد مناسبی در دمای عادی اتاق دارند.
روکش PUR
![کابل Pur مقاوم در برابر روغن]()
این نوع روکش از پلیمری به نام پلی‌اورتان (PUR) ساخته می‌شود که مهمترین خصوصیت آن جلوگیری از رشد میکرواُرگانیسم‌های مختلف مانند باکتری‌ها است. به همین دلیل در محیط‌هایی مانند رستوران‌ها که نیاز به بهداشت و تمیزی احساس می‌شود، بیشترین استفاده را دارد.
این روکش‌ها در دمای ۴۰ درجه پایین‌تر و ۱۲۵ درجه بالاتر از صفر کارایی مناسبی دارند و همچنین در صورت سوختن، آلاینده‌های سمی یا خطرناک تولید نمی‌کنند و فقط آب و دی‌اکسید کربن از خود بر جای می‌گذارند. همه‌ی این ویژگی‌ها باعث می‌شود که روکش‌های PUR برای محیط‌هایی که در آنها بهداشت و سلامتی در درجه اول اهمیت است، بسیار مناسب باشند.
روکش سیلیکونی
![نمونه‌ای از یک روکش سیلیکونی]()
سیلیکون به دلیل ساختار ملکولی در‌هم‌تنیده‌ی خود مقاومت بالایی در مقابل حرارت و ذوب شدن دارد. روکش سیلیکونی که یکی از قوی ترین انواع روکش نسوز محسوب می‌شود بیشتر در کابل‌های برق موجود در دستگاه‌های حرارتی مانند اجاق گاز، مایکروفر، هیترهای برقی و کوره‌های الکتریکی استفاده می‌شود.
معمولاً سیم نسوز را که دارای روکش سیلیکونی باشد می‌توان در مدت زمان زیاد در دمای ۲۰۰ درجه سانتیگراد و در مدت زمان کم در دمای ۲۵۰ درجه سانتیگراد قرار داد به طوری که آسیبی به آن وارد نشود. البته روکش‌های نسوز ممکن است از جنس‌های دیگری مانند PVC هم ساخته شوند که معمولاً می‌توانند دمایی تا ۱۸۰ درجه سانتیگراد را تحمل کنند.
نوع دیگری از روکش حرارتی سیم هم وجود دارد که به صورت دو لایه ساخته می‌شود که متشکل از هادی مسی قلع‌اندود و عایق اولیه سیلیکون به همراه پوششی از جنس فایبرگلاس است که مقاومت سیم را تا دمای ۷۵۰ درجه سانتیگراد بالا می‌برد.
روکش PTFE
![نمونه سیم نسوز تفلونی نقره اندود]()
پلی تترا فلوئورو اتیلن (PTFE) ماده‌ای است که در ساختار مولکولی آن یک واحد تکراری از دو اتم کربن وجود دارد که هر کدام با دو اتم فلوئور پیوند دارند. روکش‌های PTFE در محیط‌های سرد و سخت مانند صنایع شیمیایی، برق و متالورژی استفاده می‌شود.
این روکش‌ها آبگریز و از نظر شیمیایی تقریباً بی‌اثر هستند. همچنین محدوده‌ی دمای عملیاتی بزرگی دارند و ضریب اصطکاک آنها پایین است. همین خصوصیات موجب می‌شود که سیم‌های با روکش PTFE تخت تأثیر روغن، سیالات و مواد سوختی مختلف قرار نگیرند.
در مواردی که دمای محیط بالاست و امکان استفاده از کابل‌های PVC معمولی وجود ندارد می‌توان از کابل‌های با روکش PTFE استفاده نمود. از این نوع کابل که در بازار به نام کابل تفلون هم شناخته می‌شود، به دلیل اینکه یک کابل نسوز محسوب می‌شود در صنایع حرارتی بسیار استفاده می‌شود.
روکش LSZH
![نمونه‌ای از روکش LSZH]()
یکی از معضلاتی که به خصوص در هنگام آتش‌سوزی ایجاد می‌شود، دود زیادی است که در اثر سوختن روکش کابل‌های PVC ایجاد می‌شود. این دود موجب کاهش دید و مسمومیت افراد می‌شود که باعث خفگی و از دست رفتن جان افراد قبل از رسیدن آتش به آنها می‌شود.
متأسفانه امروزه میزان زمان متوسط زنده ماندن افراد قبل از رسیدن آتش در آتش‌سوزی‌ها به حدود ۳ دقیقه رسیده است که در مقایسه با دهه‌های گذشته، کاهش یافته است. یکی از دلایل این اتفاق، استفاده از کابل‌های با روکش پلاستیکی و افزایش مصرف پلاستیک در زندگی امروزی است.
روکش‌های کابل Low Smoke Zero Halogen یا همان LSZH برای مقابله با همین مشکل تولید شده‌اند. این روکش‌ها هنگام سوختن، دود محدودی تولید می‌کنند که حاوی گازهای سمی مانند هالوژن نیست. استفاده از این کابل‌ها، عملیات آتش‌نشانان و پیدا کرن منبع آتش‌سوزی را راحت‌تر می‌کنند. به همین دلیل به خصوص در برج‌ها، فضاها و مراکز اداری یا تجاری بزرگ و مکان‌های عمومی مانند راه‌آهن و فرودگاه که تجمع افراد زیاد است، استفاده زیادی دارد.
سوالات متداول انواع روکش سیم برق
1- روکش سیم برق از چیست؟
در گذشته از عایق های روغنی برای سیم های برق استفاده مر کردند اما امروزه در ساخت و تولید عایق و روکش سیم برق اغلب از PVC استفاده می‌شود. پی وی سی نسبت به عایق‌های روغنی مقاومت بالاتری دارند و در عین حال قیمتشان نیز مناسب است.
2- چرا روکش سیم برق از پلاستیک است؟
سیم برق از فلزهای رسانا که جریان برق را منتقل می کنند ساخته شده و برای جلوگیری از برق گرفتن افراد، این سیم ها را با روکش هایی از جنس پلاستیک، عایق می کنند تا از خطر برق گرفتگی جلوگیری شود.