تابلو برق چیست؟

تابلو برق ، فضایی تعبیر می شود که برای سامان دهی انشعابات برق در یک محیط ایجاد شده است. این فضا برای حفظ ایمنی محیط و خارج از دسترس به صورت یک جعبه طراحی شده است. مزیت دیگر تابلو برق علاوه بر ایجاد ایمنی، بهبود جلوه‌ی بصری است.

جنس جعبه می تواند فلزی و یا غیر فلزی باشد. یک تابلو برق شامل انواع محفظه های استقرار کلید، شینه، محفظه فشار ضعیف و محفظه ای می‌باشد که برای سایر تجهیزات تعبیه شده است.

این محفظه ها با صفحات فلزی از یکدیگر مجزا شده اند. در صورت وقوع حادثه، در هر جزء، سایر محفظه ها در امان خواهند بود.

حفاظت از کلیه تجهیزات موجود در تابلو برق در برابر بارش برف، باران و سایر عوامل محیطی مخرب، بر عهده تابلو برق است.

هر تابلو برق مجهز به کلیدهای قطع و وصل جریان الکتریکی است که در مواقع لزوم عبور جریان را متوقف می سازند. تابلو برق موظف است جریان برق را به صورت مساوی در مدار توزیع کند.

این جعبه ها امروزه با توجه به نوع کاربرد، در ابعاد و انواع مختلفی ساخته می شوند که در ادامه به طور مفصل تری به معرفی هریک پرداخته می شود؛

انواع تابلو برق

تابلوهای برق موجود در اماکن مختلف بر اساس ویژگی های مختلفی نظیر ولتاژ، ساختار، کاربرد، محل نصب و طرز قرار گیری در گروه های مختلفی تقسیم بندی می شوند؛

تابلوهای برق بر اساس ساختار و نوع طراحی در سه گروه مختلف تقسیم بندی می شوند؛

1. تابلو برق ثابت (Metal Enclosed)

2. تابلو برق کشویی (Withdrawable)

- تابلو برق “Metal Clad”

- تابلو برق “Compartment Type”

3. تابلو برق (Rack)

تقسیم بندی تابلوهای برق بر اساس ولتاژ کاری:

1. تابلوهای LV (Low Voltage) "ولتاژ کمتر از 1000 ولت"

2. تابلو های MV (Main Voltage) "ولتاژ از 1000 تا 36000 ولت"

نوع دیگری از تقسیم بندی که برای تابلوهای برق تعریف شده است، تقسیم بندی بر اساس نحوه نصب است.

1. تابلو های ایستاده (self standing )

2. تابلو دیواری (wall mounted)

تابلوهای برق بر اساس محل نصب در دو گروه جای می گیرند:

1. تابلو برق داخلی (Indoor)

2. تابلو برق فضای باز (Outdoor)

اجزای تابلو برق

برق رسانی به تمامی واحدهای مسکونی و مناطق صنعتی و تجاری نیازمند استفاده از تابلوهای برق است. تجهیزاتی که توزیع برق را به صورت کاملا منظمی ساماندهی می کنند.

کلیه این تجهیزات که در یک جعبه مجتمع شده اند، با عنوان تابلو برق شناخته می شوند. اجزای کلی تشکیل دهنده تابلو برق شامل بدنه، پوشش و اجزای داخلی است که در ادامه لیست شده اند؛

• کنتاکتور مکانیکی

• تجهیزات ارتباطی همچون سیم، کابل، شینه

• کلیدهای قطع و وصل

• ابزار اندازه گیری شامل انواع آمپرمتر، ولت متر، تایمر و رله( بی متال)

• مقره

• شینه

• ترمینال

• لامپ سیگنال

• خازن ها

• ابزار کنترل و قطع و وصل جریان همچون کلید فیوز و فیوز

انواع تابلو برق اصلی، نیمه اصلی و فرعی

در یک تقسیم بندی کلی، تابلوهای برق در سه گروه تابلو برق اصلی(تابلو برق کنترل)، نیمه اصلی( تابلو برق عمومی) و فرعی( تابلو برق تقسیم واحد) تقسیم بندی می شوند؛

• تابلوی برق اصلی

این محفظه که به عنوان تابلوی اصلی برق شناخته می شود، وظیفه کنترل برق ورودی به مجموعه و انشعاب اصولی آن را برعهده دارد.

تابلو برق اصلی را اغلب در حالت ایستاده می سازند و دارای جریان بالایی خواهد بود. تابلو برق اصلی یا به عبارتی تابلو برق کنترل به طرف فشار ضعیف ترانسفورماتور متصل می شود.

• تابلو برق نیمه اصلی

این تابلو برای تقسیم بندی و نظم دهی در برق رسانی به واحدهای ساختمانی و مناطق مستقل یک مجموعه قرار داده می شود. تابلو نیمه اصلی برق خود را از منبع تابلو اصلی تامین می کند.

• تابلو برق فرعی

تابلو برق فرعی متشکل از کلیدهای متعدد برای کنترل جریان برق در بخش های مختلف منازل مورد استفاده قرار می گیرد.

این تابلو از تابلو برق نیمه اصلی تغذیه می کند. تابلوهای فرعی در دو گروه تابلوی فرعی تجهیزات و تاسیسات و تابلوی فرعی روشنایی تقسیم بندی می شوند.

بیشتر بخوانید: کابل برق سه فاز چیست؟

انواع تابلو برق ثابت و کشویی

تابلوهای برقی که در اماکن صنعتی، معابر و مجتمع های مسکونی مشاهده می کنید، از نظر ویژگی های ساختاری و فنی متفاوت هستند. به طور کلی این تابلوها در دو نوع تابلو برق ثابت و کشویی ساخته می شوند.

• تابلو برق ثابت

تابلو برق ثابت که برای توزیع برق منطقه ای و با ولتاژ متوسط مورد استفاده قرار می گیرد، تمامی اجزای تشکیل دهنده آن ثابت هستند.

• تابلو برق کشویی

اجزایی نظیر کلیدها، ترانس های ولتاژ و جریان در این نوع تابلو برق بر روی صفحه‌ای نصب می شود که در صورت نیاز می توان آن را از سایر اجزای تابلو برق جدا کرد.

مزیت این تابلوها زمانی مشخص می شود که یک بخش نیاز به تعویض داشته باشد. در این شرایط می توان کشویی مورد نظر را خارج نمود و نسبت به تعمیر و یا تعویض اجزای آن اقدام کرد.

نیروگاه ها و مناطقی که داری پست فشار قوی هستند، از این نوع تابلوهای برق استفاده می کنند.

انواع تابلو برق بر اساس نوع ولتاژ

همانطور که پیش از این عنوان شد، تابلوهای برق براساس مشخصات مختلفی تقسیم بندی می شوند. ولتاژ کاری تمامی تابلوهای برق در دو محدوده تقسیم بندی می شوند:

• تابلو فشار ضعیف LV (Low Voltage)

این تابلوهای برق سطح ولتاژ پایین تر از 1000 ولت را کنترل می کنند. تجهیزاتی که در این تابلوها مورد استفاده قرار می گیرد، شامل کلیدهای قطع و وصل و کنترل جریان، نشانگر، ولت متر و دیگر ابزار تنظیم کننده است.

اگرچه ولتاژ اسمی تابلو فشار ضعیف 690 ولت است، اما اجزای تشکیل دهنده تابلوها حداکثر ظرفیت 400 ولت را خواهند داشت.

• تابلو فشار متوسط MV (Main Voltage)

نوع دوم از تابلو برق بر اساس تقسیم بندی ولتاژی، تابلو فشار متوسط است. اجزای تشکیل دهنده این تابلو که شامل کلید، کنتاکتور، ترانسفورماتور، ولت متر و ... است، متناسب با ولتاژ حداکثری 36000 ولت طراحی شده‌اند. این تابلوها در دو گروه تابلو فشار متوسط ثابت (Fix) و تابلو فشار متوسط کشويي (Withdraw able) جای می گیرند.

انواع تابلو برق براساس نحوه نصب

تابلوهای برق در دو حالت ایستاده و دیواری نصب می شوند:

• تابلو برق ایستاده

تابلوهای ایستاده برق روی سطح زمین نصب می شوند و به طور مستقل و بدون اتکا به جسم دیگر پایدار هستند. در انواع دسترسی از جلو، دسترسی از پشت و تابلو ایستاده چندخانه ای طراحی می شوند؛

- تابلو تمام بسته ایستاده قابل دسترسی از جلو

تابلوی برق ایستاده قابل دسترسی از جلو به اپراتور این امکان را می دهد که بر اجزای درونی تابلو کاملا مسلط باشند. یک درب کناری برای اتصال  چند کابل برق به فیدرها در کنار درب اصلی نیز تعبیه شده است. دسترسی به اتصالات و تعویض فیوز، سرکابل و ... در این نوع تابلو به راحتی امکان پذیر خواهد بود.

- تابلو تمام بسته ایستاده قابل دسترسی از پشت

تابلو ایستاده قابل دسترسی از پشت سیستمی متفاوت دارد. در این مدل از تابلوی ایستاده، فیوز، ولت متر و سایر تجهیزات اندازه گیری در قسمت جلویی تابلو قرار دارد. در مقابل سیستم های اصلی و پیچیده تر تابلو از پشت تابلو قابل دسترسی خواهد بود.

- تابلو تمام بسته ایستاده چندخانه ای

این تابلو که دارای سلول های متعدد است، هر سلول آن مجهز به شینه کشی عمودی برای نصب کلیدها، فیوز و دیگر ابزار اندازه گیری برای فرمان ماشین آلات می باشد.

- تابلو تمام بسته ایستاده چندجعبه ای

نام این تابلو به وضوح بیانگر ساختار این تابلو است. اجزای اصلی و پراهمیت این جعبه درون یک محفظه فلزی یا بتنی قرار می گیرند. این نوع تابلو از کنارهم قرار گرفتن مجموعه ای از این جعبه ها تشکیل می شود.

- تابلو تمام بسته ایستاده با سقف شیب دار

این مدل از تابلوهای ایستاده برای فضاهای باز طراحی شده است. سقف شیب دار این تابلو برق مانع از تجمع آب و نفوذ رطوبت می شود.

این تابلوها با نام تابلو برق فضای باز(outdoor) شناخته می شوند. مشکل عمده این تابلوها، تاثیر پذیری اجزای درونی تابلو از شرایط محیطی و درجه حرارت محیط است.

• تابلو برق دیواری

طراحی تابلو برق دیواری به نوعی است که قابلیت نصب بر روی دیوار و یا درون دیوار را داشته باشد. به دلیل ویژگی و موقعیت نصب، این نوع تابلوی برق تنها از قسمت جلو قابل دسترسی خواهد بود. انواع تابلوی برق دیواری در دو نوع روکار و توکار طراحی و تولید می شوند.

از مزایای انواع تابلو توکار می توان عدم اشغال فضا و ایجاد نمای مطلوب تر اشاره کرد. انواع تابلو برق دیواری توکار و روکار برای مجتمع های مسکونی مورد استفاده قرار می گیرد. این تابلوها با نصب بر روی دیوار یا در شیار دیوار، فضایی منظم تر و زیباتر خلق می کنند.

انواع تابلو برق ساختمانی

تابلوهای برق ساختمانی از درجه ایمنی و حفاظت بیشتری برخوردارند. این تابلوها در سه گروه زیر تقسیم بندی می شوند؛

1. تابلو تقسیم واحد Distribution panel (DP)

2. تابلو عمومی

3. تابلو اصلی (کنتور)

ایمنی در کار با تابلو برق

کار با تابلو برق نیازمند تجربه، مهارت و تخصص است و افرادی که در این زمینه تبحر کافی را ندارند، به هیچ عنوان نباید به این تابلوها نزدیک شوند. بنابراین در صورت بروز مشکل، حتما با افراد متخصص تماس بگیرید تا از بروز حوادث جانی پیشگیری کرده باشید.

هر تابلوی برق دارای یک پلاک است که مشخصاتی از قبیل نوع جریان، درجه حفاظت افراد، ولتاژ اسمی عایق‌بندی، ولتاژ اسمی کاری، میزان مقاومت در برابر اتصال کوتاه و محدودیت و شرایط کاربرد در آن بیان شده است. پیش از شروع کار با تابلوی برق، اپراتور باید به این مشخصات توجه داشته باشد.

افرادی که با تجهیزات درون تابلو برق کار می کنند، می بایست از تجهیزات ایمنی همچون دستکش عایق برق، کفش ایمنی و ... تجهیزات ایمنی محیط استفاده کنند.